Homemade Fertilizer : शेतकरी मित्रांनो, सध्या खतांच्या वाढत्या किमती आणि ऐन हंगामात होणारा खतांचा तुटवडा ही प्रत्येक शेतकऱ्याची मोठी डोकेदुखी ठरत आहे. कधी ‘DAP’ मिळत नाही, तर कधी ’10:26:26′ च्या एका बॅगेसाठी २१०० रुपयांपर्यंत खिसा रिकामा करावा लागतो.
पण तुम्हाला माहित आहे का? विज्ञानाचा वापर करून तुम्ही बाजारातील महागड्या खतांना फाटा देऊ शकता. आपण घरीच उपलब्ध असलेल्या इतर खतांचे योग्य मिश्रण करून DAP आणि 10:26:26 पेक्षाही जास्त ताकदीचे खत तयार करू शकतो. यामुळे तुमचे हजारो रुपये वाचतील आणि पिकाला सर्व अन्नद्रव्ये मिळतील.
DAP ला सर्वात स्वस्त आणि उत्तम पर्याय (Home-made DAP)
DAP मध्ये १८% नत्र (Nitrogen) आणि ४६% स्फुरद (Phosphorus) असते. बाजारात DAP उपलब्ध नसेल, तर खालील मिश्रण वापरा:
लागणारे साहित्य:
- TSP (ट्रिपल सुपर फॉस्फेट): १ बॅग (५० किलो)
- युरिया: २० किलो
हा फॉर्म्युला का ठरतो सरस? TSP मध्ये ४६% स्फुरद असते (जे DAP इतकेच आहे). त्यात २० किलो युरिया मिसळल्यास नत्राची कमतरता भरून निघते.
- अतिरिक्त फायदा: DAP मध्ये फक्त नत्र आणि स्फुरद असते, पण TSP मुळे तुमच्या पिकाला १५% कॅल्शियम मोफत मिळते.
- खर्च: हे मिश्रण साधारण ₹१४०० ते ₹१५०० मध्ये तयार होते, ज्यामुळे तुमची मोठी बचत होते.
10:26:26 खतासाठी घरगुती जुगाड
कापूस, ऊस आणि फळबागांसाठी 10:26:26 हे लोकप्रिय खत आहे. यात नत्र १०%, स्फुरद २६% आणि पालाश २६% असते. याला पर्याय म्हणून खालील कृती करा:
फॉर्म्युला १ (14:35:14 ग्रेडचा वापर):
- 14:35:14 ची एक बॅग घ्या. यात नत्र आणि स्फुरद आधीच जास्त आहे.
- त्यात १० ते २० किलो MOP (पोटॅश) मिसळा.
- निकाल: हे तयार झालेले मिश्रण बाजारातील १०:२६:२६ पेक्षा जास्त शक्तिशाली बनते कारण यात नत्र आणि स्फुरदचे प्रमाण मूळ खतापेक्षा जास्त असते.
संयुक्त खत (Company) विरुद्ध घरगुती मिश्रण: काय आहे फरक?
अनेक शेतकऱ्यांना प्रश्न पडतो की, कंपनीचे खत आणि घरगुती मिश्रण यात फरक असतो का?
- दाण्यांचा फरक: कंपनीच्या खतात (Complex Fertilizer) एकाच दाण्यामध्ये सर्व घटक असतात. घरगुती मिश्रणात युरिया, पोटॅश आणि स्फुरदचे दाणे वेगवेगळे दिसतात.
- पिकाचा प्रतिसाद: पिकाच्या मुळांना दाण्याचा रंग किंवा आकार समजत नाही. त्यांना फक्त नत्र, स्फुरद आणि पालाश यांसारखी अन्नद्रव्ये (Nutrients) हवी असतात. त्यामुळे योग्य प्रमाणात केलेले मिश्रण पिकाला तेवढाच भरघोस रिझल्ट देते.
शेतकरी मित्रांसाठी महत्त्वाचा सल्ला
केवळ विशिष्ट ब्रँड किंवा ‘नावाच्या’ मागे न धावता खतामधील घटक (Contents) तपासायला शिका.
- जर तुम्हाला स्वस्त शेती करायची असेल, तर सिंगल सुपर फॉस्फेट (SSP), युरिया आणि म्युरेट ऑफ पोटॅश (MOP) यांचे योग्य कॉम्बिनेशन करून स्वतःचे खत तयार करा. यामुळे जमिनीचा पोतही सुधारतो आणि उत्पादन खर्च कमी होतो.
निष्कर्ष
खतांच्या तुटवड्याला न घाबरता ‘स्मार्ट’ शेतकरी बना. घरगुती खत मिश्रणाचा हा प्रयोग तुमची आर्थिक बचत तर करेलच, पण पिकाला संतुलित आहार देऊन उत्पादनात वाढही करेल.
